The Winds of Wonder

त्याचे ज्ञानाचे प्रकाशमन

केला अग्निने प्रवेश वधूच्या तिसऱ्या रात्रीच्या खोलीत आणि मिळवला विजय वासनेवर,

मग जन्म जाणून घेऊन बनला तो भौतिक पदार्थवस्तुतील आत्म्याचा स्वामी, प्रतिष्ठापक;

स्वप्नांच्या शेंदरी गढद रंगाच्या पलीकडे घेतली चौखूर धाव प्रबळ श्वासाने, मेघगर्जनेसारखी,

जसे काही पसरलेला आहे दूरवर दूरवर बीजाच्या झोपेत ऐटी रूबाबदार अश्वत्थ विराटराज;

लवकरच आम्ही जीवनधारा चिकट स्पंदित होणाऱ्या त्या आकाशी लहानशा पदार्थापर्यंत पोहोचलो,

विचारांच्या पलीकडे, पलीकडे, रंगरंगीत, आले उंच चढत जाणारे ब्रह्मांड आमच्या निदर्शनास;

हिमालयाच्या तेजस्वी कन्येला इंद्राने केली प्रार्थना, स्मिताश्रीच्या उल्हासी आगमनाकरिता,

आणि ठिकठिकाणी अनंताची वाढत जाणारी शांतता झाली गोळा, ध्वनीच्या अर्थांमध्ये;

पहा, चातुरांशी, चतुस्पाद, दिसणारी त्याची मागची डावी टांग आहे लटकत अग्निदिव्यात,

तळपत्या सूर्याची सूवर्णमयी तेजःप्रज्ञा, आणि आहे प्रज्वलित ती सृष्टीत, ह्या प्रपंचातही;

त्या काळ्याकभिन्न खाडखाळी शाश्वत शांततेत उघडले गेले आहेत स्वर्गाचे अलौकिक नेत्र,

आणि म्हणून नाही परतत अग्नि, अकल्पनीय गोष्टींना घाबरून, पुरातन प्रचंड कठोरतेला;

व्यापले पवन-देवतेने अणू-ताऱ्यांचे महाविशाल अवकाश, हटवूनि तिन्ही काळाची रचना,

आणि जोडला गेला मृत्यू अमरत्वाशी, प्रेरणेच्या शक्तीने, विकासण्या नवनवे अमरत्वते;

आनंदाच्या पंखांची झंजुमुंजु वेळी आली परदेशातुनि न्यारी हंसांची अचंबित झुंडच्याझुंड,

आणि भरला प्रकटीकरणाच्या घाईने अमर्याद शून्याचा आत्मा, उकलुनी त्यातले रहस्य;

आम्ही केले अग्निला आवाहन आणि झेप घेऊन दिले त्याने वरदान अनपेक्षित यज्ञाचे,

मग हृदयाच्या माणिकातून उडी मारली भव्य इच्छाशक्तीने, जोपासण्या संकल्प थोरला;

आम्ही केले वायुला आवाहन आणि त्याने बड्याच्या सामर्थ्याने केली अश्वाची मागणी,

म्हणूनच तर नाकाच्या रंध्रांद्वारे घेते जीवन श्वास, जिंकूनि शर्यती, कठीण कठीण शर्यती;

आम्ही केले इंद्राला आवाहन आणि त्याने त्याच्या सहस्र मोत्याची माळ दिली एकाला,

आणि प्रकाशाच्या अचानकतेत आला तेजस्वी कळप पृथ्वीकडे, हुरूपाच्या चपळाईने;

आम्ही केले आवाहन थरारक मूळ शब्दाचे तेजःपुंज कांतिमान धडाडणाऱ्या पदार्थात,

आणि त्याच्या ज्ञानाच्या मनाने प्रज्वलित केला अजन्मा, युगाचा न ढासळणारा आनंद.

The original in English written decades ago has been freely rendered here into Marathi, as an experiment in classical quantitative volume. There seems to be some scope, and hope, to pursue it on a vaster scale. Let us expect this to happen successfully.

His Mind of Knowledge

Agni entered the bridal chamber of the third night and conquered lust,

Then by knowing the births became the sire of the soul in Matter;

Past the scarlet of dreams galloped thunder-like the mighty Breath,

As though wide greenery stretched far in the sleep of the seed;

Soon we reached that vast ether pulsating even in the protoplasm,

And, beyond thought, like rainbow-hues soared the overhead worlds;

Indra offered his prayer to the bright daughter of the Himalayas,

And a growing infinity of silence gathered in the sense of sound;

Behold the Fourfold with his left hind leg dangling in the holocaust,

It is splendour of the burning sun’s gold that flows into creation;

The Eye of Heaven has opened out in that eternal calm of the rock,

And therefore Agni returns not appalled by the Inconceivable;

The Wind-God pervaded the spaces of the atom and of the star,

Then by the power of inspiration death was linked to immortality;

In the dawning hour a skyful of swans swooped down on rapture’s wings,

And a rush of revelation filled the self of the boundless zero;

We invoked Agni and he offered the boon of unexpected sacrifice,

Then from the ruby of the heart leaped up the splendid-will-to-be;

We invoked Vayu and he demanded the Horse with the strength of God,

Therefore it is through the nostrils of the Supreme that Life breathes;

We invoked Indra and he gave his thousand-pearled necklace to the One,

And in an outburst of Light streamed shining herd towards the earth;

We invoked the original Word quivering in the luminous substance,

And his Mind of Knowledge kindled ecstasies of the unborn Era.

The featured image is a painting by Huta. Here is the sketch by the Mother: